Chuyện đời cha đẻ “vua bán dẫn TSMC” Morris Chang: 25 năm đi làm thuê, đến tận 50 tuổi mới bắt đầu khởi nghiệp và bí quyết tuyển dụng

Ông Morris Chang (Trương Trung Mưu) từng đến Việt Nam nhân một sự kiện vào năm 2006. Khi ấy, TSMC đã là gã khổng lồ trong ngành sản xuất bán dẫn toàn cầu. Vị tỷ phú châu Á có một bí quyết tuyển dụng và chính nhờ nó mà ông đã may mắn sở hữu nền tảng nhân sự tuyệt vời.

Tháng 6/2022, Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited (TSMC) vội vã cử một nhóm chuyên gia đến thăm một số đơn vị cung ứng thiết bị cho công ty ở Nhật Bản. Mục đích của chuyến đi, thực ra, là để tìm hiểu nguyên nhân khiến các đối tác này không thể giao hàng đúng hạn.

Trước đó nữa, vào tháng 3/2022, ông J.K. Lin – giám đốc quản lý chuỗi cung ứng của TSMC – cùng đội ngũ thân cận đích thân bay tới Mỹ để điều tra tại sao thiết bị làm chip lại mất tới 18 tháng để hoàn thành.

Những hoạt động vừa nêu – với mục đích ‘nối lại’ các chuỗi cung ứng bị đứt gãy – cho thấy phần nào tầm ảnh hưởng của nhà sản xuất chip bán dẫn Đài Loan.

Trên trang chủ, TSMC cho biết, trong năm 2022, công ty này đã sản xuất tới 12.698 loại sản phẩm bán dẫn khác nhau cho 532 khách hàng. Chúng được dùng trong những chiếc điện thoại thông minh (smartphones), ô tô, Internet vạn vật (IoT), và các sản phẩm điện tử tiêu dùng. Tính đến cuối tháng 4/2023, vốn hóa của TSMC ở mức 425,5 tỉ USD.

‘Cha đẻ’ TSMC Morris Chang

Nhà sáng lập TSMC là một trong những doanh nhân nổi tiếng nhất Đài Loan: ông Morris Chang (Trương Trung Mưu).

Sinh năm 1931, khi còn nhỏ, ông Morris Chang và gia đình phải chuyển nơi ở nhiều lần do công việc của người cha làm ngân hàng.

Ông từng nghĩ mình có thể trở thành một tiểu thuyết gia, hoặc một nhà báo. Sau này, khi nhớ lại, ông đùa rằng có lẽ đó “chỉ là sở thích của một chàng trai trẻ”.

Năm 1949, Morris Chang tới Mỹ với sự giúp đỡ của một người chú ở Boston.

Hầu hết người Mỹ gốc Hoa vào thời điểm đó chỉ có thể làm những công việc bình dân như phục vụ nhà hàng hay phụ giúp ở các cửa tiệm kinh doanh giặt là. Trong kí ức của Chang, hầu như không có người Hoa làm những công việc như luật sư, kế toán, chính trị gia và đặc biệt không có nhà văn người Hoa lúc bấy giờ.

Vì vậy, theo đuổi việc học là một trong những lựa chọn thay thế duy nhất để Chang có thể đạt được mong muốn của mình.

Ông kể lại rằng “cảm tưởng của tôi lúc đến Harvard là vô cùng phấn khích, hoàn toàn không tin vào mắt mình”. Tuy nhiên, Chang nhanh chóng từ bỏ ước mơ trở thành nhà văn khi quyết định xin học ngành “vật lý ứng dụng và kỹ sư” của Đại học Harvard.

Sau một năm theo học ở Harvard, ông nhận ra rằng việc đào tạo ở trường sẽ không mang lại cho bản thân một công việc kỹ thuật hàng đầu.

Vì vậy, Chang đã chuyển đến MIT. Ông học chuyên ngành cơ khí vì nó có vẻ là chuyên ngành tổng quát nhất. Sau khi trượt kỳ thi lấy học vị Tiến sĩ – được ông lý giải một cách đơn giản là vì bản thân đã không học đủ chăm chỉ – Chang ra ngoài tìm việc làm.

Năm 1955, Chang tìm được công việc đầu tiên tại Sylvania – một công ty hàng đầu trong ngành bán dẫn ở thời điểm đó. Chỉ trong thời gian ngắn, Chang đã trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực này với các báo cáo ở các hội nghị khoa học, thậm chí còn được mời vào các tiểu ban trong các hội nghị khoa học về bán dẫn.

Rời Sylvania, Morris Chang đầu quân cho Texas Instrument và được công ty này đài thọ toàn bộ tiền học phí tiến sĩ tại Stanford, rồi được đề bạt làm Tổng giám đốc phụ trách hoạt động kinh doanh chất bán dẫn.

Tới đầu những năm 1980, Morris Chang rời Texas Instrument khi công ty này chuyển trọng tâm kinh doanh, không còn tập trung vào lĩnh vực chất bán dẫn.

Những kinh nghiệm tích lũy được ở công ty bán dẫn hàng đầu của Mỹ hẳn đã giúp ích rất nhiều cho Morris Chang khi trở về Đài Loan lập nghiệp.

Sự ra đời của TSMC

Sau khi rời Texas Instrument, Chang đã nhận lời mời từ quan chức Đài Loan để trở thành chủ tịch đầu tiên của Viện Nghiên cứu Công nghệ Công nghiệp – đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi công nghiệp của Đài Loan.

Với sự hỗ trợ của chính phủ, Chang đã thành lập TSMC vào năm 1987.

Từng làm việc nhiều năm trong ngành, Morris Chang đã chứng kiến tình trạng ‘chơi không đẹp’ của nhiều ông lớn bán dẫn.

Vào giữa những năm 1980, các loại chip chuyên dụng được chế tạo bởi các công ty bán dẫn lớn như Fujitsu, IBM, NEC hoặc Toshiba.

Những ‘gã khổng lồ’ này thường yêu cầu khách hàng phải chuyển giao bản quyền thiết kế như một phần của hợp đồng. Nếu một sản phẩm có tiềm năng thành công, thì công ty đó có thể tung ra những con chip cạnh tranh dưới nhãn hiệu riêng của mình. Họ cũng chỉ sản xuất cho khách hàng sau khi đã hoàn thành kế hoạch của riêng mình, hoặc đang dư thừa công suất.

Từ đó, Chang đề ra chiến lược của TSMC là chỉ thuần túy sản xuất cho mọi khách hàng có nhu cầu mà không có các điều kiện gây khó dễ nào khác, kể như: không chuyển giao bản quyền thiết kế, không ưu tiên cho riêng ai, đảm bảo thời gian giao hàng.

Nó cũng là chiến lược tối ưu nhất cho ngành bán dẫn ở Đài Loan khi mà việc nghiên cứu, thiết kế và sở hữu bản quyền phát minh về chip bán dẫn gần như là con số 0. Morris Chang nhận thấy, mô hình ‘xưởng đúc thuần túy’ của TSMC sẽ khắc phục những điểm yếu của Đài Loan về thiết kế và tiếp thị, trong khi có thể tận dụng những điểm mạnh trong sản xuất.

Bằng cách chỉ tập trung vào sản xuất chứ không phải thiết kế, TSMC đảm bảo với các đối tác của mình, điển hình là các công ty thiết kế chip của Mỹ, rằng TSMC sẽ không cạnh tranh với họ hoặc chia sẻ bí mật thương mại với đối thủ.

Những khách hàng đầu tiên của TSMC là các công ty lớn như Intel, Motorola và Texas Instrument.

Họ ban đầu giao cho TSMC việc sản xuất các sản phẩm sử dụng công nghệ lạc hậu nhưng vẫn có nhu cầu. Nhờ đó, các công ty sẽ không phải sử dụng năng lực sản xuất có giá trị của riêng họ để sản xuất những con chip này và sẽ ít bị tổn hại đến danh tiếng hoặc hoạt động kinh doanh tổng thể nếu TSMC không giao hàng kịp.

Nhờ chiến lược kinh doanh khác biệt, TSMC dần vươn mình trở thành thế lực trong lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn toàn cầu.

Lời tiên tri về ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam

Theo ghi nhận của truyền thông trong nước, trong số các lãnh đạo của các nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương tham dự Hội nghị APEC 2006 tại Việt Nam, có một người duy nhất không phải là chính khách chuyên nghiệp mà là một doanh nhân. Đó chính là ông Morris Chang – nhà sáng lập TSMC.

Khi ấy, TSMC đã là 1 trong 10 tập đoàn công nghiệp lớn nhất châu Á – ‘chung mâm’ với các gã khổng lồ Toyota, Sony của Nhật Bản.

Tại một cuộc họp báo bên lề sự kiện, ông Chang bày tỏ niềm tin rằng việc Việt Nam trở thành thị trường lớn về bán dẫn chỉ là vấn đề thời gian.

Theo nhà sáng lập TSMC, nếu nhìn vào các bậc thang phát triển kinh tế của một quốc gia sẽ thấy, có một giai đoạn tiêu thụ linh kiện bán dẫn rất mạnh và đó cũng chính là thời kỳ cho phát triển ngành bán dẫn. Bởi lẽ, ngành bán dẫn luôn phát triển song hành cùng với ngành công nghệ thông tin.

Sau sự kiện này, tới năm 2017, ông Morris Chang tuyên bố nghỉ hưu và chuyển giao các chức vụ chủ chốt nhất ở TSMC cho 2 người kế nhiệm là Mark Liu và C.C. Wei.

Bí quyết tuyển dụng của Morris Chang, người đàn ông biến công nghiệp bán dẫn thành “ngành tỷ phú”: Tài năng đến mấy mà nói với tôi câu này, đừng mơ có cơ hội!

Vị tỷ phú châu Á có một câu hỏi ưa thích khi tuyển dụng những vị trí quản lý cấp cao và chính nhờ câu hỏi đó, ông may mắn sở hữu nền tảng nhân sự tuyệt vời.

Morris Chang là một doanh nhân người Mỹ ở Đài Loan và là người sáng lập, cũng như cựu Chủ tịch và Giám đốc điều hành của Công ty Taiwan Semiconductor Manufacturing (TSMC), nhà máy sản xuất vi mạch chất bán dẫn đầu tiên và lớn nhất trên thế giới.

Vị tỷ phú được biết đến như người sáng lập ngành công nghiệp bán dẫn của Đài Loan, cũng góp phần tạo ra một thế kỷ của những nhà lãnh đạo hàng đầu trong ngành công nghiệp, đưa nền kinh tế Đài Loan phát triển vượt bậc.

Morris Chang sinh năm 1931 tại một thành phố ven biển Trung Quốc là Ninh Ba. Sau này, ông được tới Harvard và rồi là MIT để học chuyên ngành kỹ sư máy móc, được cử đi học Tiến sỹ tại Stanford trước khi quay lại quê nhà và trở thành Chủ tịch nhà sản xuất chip toàn cầu của chính mình. Hiện nay, giá trị thực tế con người ông đã lên tới hơn 1 tỷ đô la Mỹ, theo Bloomberg News.

25 năm đi làm thuê, đến tận 50 tuổi mới bắt đầu khởi nghiệp nhưng Morris Chang đã biến công ty thành đế chế hơn 90 tỷ USD trong 30 năm. Để làm nên thành công này không chỉ có công sức của một mình vị doanh nhân tài ba mà còn phải kể tới đóng góp của gần 50 ngàn công nhân viên của TSMC.

Chính vì vậy, tại Công ty TNHH chế tạo chất bán dẫn Đài Loan, tiêu chuẩn tuyển dụng luôn được đánh giá kỹ càng và khắt khe từ quá trình sàng lọc, đào tạo cơ bản tới chất lượng nhân sự để thu được những giá trị tốt nhất.

Trong một buổi nói chuyện, khi bàn về chủ đề “Thế hệ mới, nhân tài mới”, nhà sáng lập công ty TSMC từng cho biết rằng, câu hỏi tiêu chuẩn ông thích dùng nhất khi phỏng vấn vị trí giám đốc điều hành cấp cao là “Tại sao anh/chị đến với công ty chúng tôi?”

Và với câu hỏi như vậy, câu trả lời mà ông không muốn nghe nhất chính là “Tôi cảm thấy công ty của mình có rất nhiều không gian và cơ hội để học tập.”

Rotary Club, một tổ chức dịch vụ quốc tế tập hợp các nhà lãnh đạo kinh doanh chuyên nghiệp, cho biết rằng, Morris Chang cực kỳ không thích khi nghe câu trả lời như vậy. Vị tỷ phú giải thích:

“Nếu tôi trả tiền thuê bạn làm việc, đương nhiên tôi muốn bạn phải làm việc và đóng góp thêm cho công ty, chứ không phải tới công ty để học tập.” Mà để ngồi vào vị trí giám đốc điều hành cấp cao, một người ít nhất phải có vài chục năm kinh nghiệm, ở độ tuổi 40 hoặc 50 trở lên. Đó không còn là thời điểm để học hỏi nữa mà cần phải cống hiến giá trị cho tập thể nhiều hơn. Chính vì thế, câu trả lời phù hợp nhất cho tình huống này mà ứng cử viên nên đưa ra là “Tôi nghĩ mình sẽ có rất nhiều cơ hội để đóng góp cho TSMC”.

Đương nhiên, đó không phải là câu hỏi kết thúc buổi phỏng vấn. Ứng viên đó sẽ phải tiếp tục trình bày cụ thể hơn về những phương hướng và lĩnh vực mà anh ta có thể đóng góp là gì, anh ta sẽ triển khai mọi thứ ra sao, điều hành công việc như thế nào để đưa công ty ngày một phát triển hơn…

Tuy nhiên, tỷ phú Morris Chang không phủ nhận nhu cầu cần thiết của quá trình học hỏi trong công việc. Trong buổi nói chuyện của mình, ông đã đề cập tới tầm ảnh hưởng quan trọng của khoa học và công nghệ đến sự tiến bộ của kỷ nguyên mới ngày nay.

Theo đà phát triển của thế giới nói chung và quốc gia nói riêng, trình độ giáo dục, thông tin và tri thức đang ngày càng phổ cập đến mức độ cao hơn. Nền kinh tế ngày một mang tính cạnh tranh.

Do đó, con người sống trong thời đại này không chỉ cần có giáo dục, có bằng cấp, có tri thức nữa, mà phải luôn luôn xây dựng cho mình một quá trình tự rèn luyện “Có hệ thống – Có kế hoạch – Có kỷ luật.” Phải không ngừng tiếp thu thông tin, chuyển hóa thành tri thức, sau đó cô đọng thành năng lực của riêng mình thì mới có thể không ngừng đổi mới bản thân, bắt kịp xã hội.

Theo tốc độ phát triển ngày này, người trẻ cần phải trưởng thành sớm hơn, rồi sẽ đạt được thành công sớm hơn, khác với thế hệ của chính ông.

“Nếu đến năm 30 tuổi, đã làm việc hơn 5 năm mà vẫn chưa đạt được một thành tựu nào nổi bật thì không hay; nếu đến năm 40 tuổi mà vẫn chỉ là một nhân viên bình thường thì lại cực kỳ không tốt” .

Chính vì vậy, quá trình không ngừng rèn luyện, nâng cao năng lực của bản thân ngày càng trở nên quan trọng để đạt được thăng tiến trên con đường sự nghiệp.

Nguồn: Viettimes/Trí thức trẻ