Những tỷ phú “bất bại” mà Elon Musk hay Jeff Bezos còn lâu mới giàu hơn được

Sự phát triển vượt bậc của công nghệ đã sản sinh ra nhiều tỷ phú mới. Hiện, 2 tỷ phú công nghệ Jeff Bezos và Elon Musk là những người giàu nhất thế giới. Tuy nhiên, nếu xét về những người giàu nhất mọi thời đại, có những cái tên mà họ còn lâu mới vượt qua được.

Đánh giá sự giàu có giữa các thời đại với nhau là rất khó bởi tiêu chuẩn là khác nhau ở mỗi thế hệ. Ví dụ như thành trì của các hoàng đế Ba Tư sẽ được định giá thế nào? Nếu nhân khối lượng vàng của Thành Cát Tư Hãn theo đơn vị ounce với giá vàng hiện tại có thực sự định giá được tài sản của ông thời điểm đó?

Tuy nhiên, ngoài việc đo lường tài sản của các tỷ phú một cách tuyệt đối, còn có thể đánh giá mức độ giàu có thông qua xem xét kỹ hơn về tiểu sử, bối cảnh, và tình hình xã hội mà họ sinh sống để đánh giá tài chính và tầm ảnh hưởng.

Trong lịch sử, có những người giàu hơn các tỷ phú hiện đại, đặc biệt khi xem xét những người mà sự giàu có và chi tiêu của họ có thể khiến nền kinh tế của thế giới chao đảo.

Mansa Musa, hoàng đế thế kỷ 14 của Đế chế Malian, đã tiêu xài hoang phí đến mức gây ra siêu lạm phát ở Cairo và Medina.

Hoàng đế Atahualpa giàu có đến mức vàng và bạc được tung vào châu Âu sau khi ông qua đời đã gây ra lạm phát cao và  suy thoái kinh tế.

Từ Thành Cát Tư Hãn đến J.P. Morgan

Việc ước tính sự giàu có trong các thời đại đã qua là rất khó vì ý nghĩa của việc giàu có rất khác nhau giữa các thời đại. Chúng ta nên đánh giá thế nào về các thành trì của các hoàng đế Ba Tư?

Nhân trọng lượng theo ounce tích trữ của Thành Cát Tư Hãn với 1.859,60 USD (giá vàng trên mỗi ounce gần đây nhất, tính đến tháng 1 năm 2021) có thực sự cho chúng ta biết khối tài sản của ông đáng giá bao nhiêu vào thời điểm đó không?

Ở những nền kinh tế không có thứ gọi là tiền tệ thực sự, thuế được đánh bằng ngũ cốc và việc biết chữ cũng là một điều vô cùng cao siêu, việc áp dụng số tiền USD vào những đánh giá như vậy quả là một điều không tưởng.

Nhưng điều đó không làm cho việc tính toán này trở nên bớt thú vị. Lấy Marcus Licinius Crassus làm ví dụ với giá trị tài sản ròng ước tính là 170 triệu sesterces (đồng tiền của La Mã cổ đại). Là nhà đầu tư giá trị đầu tiên, ông ta đã mua toàn bộ khu vực thành Rome khi chúng cháy và chỉ cử đội quân xây dựng và kiến ​​trúc sư là những nô lệ của mình đến dập lửa nếu chủ sở hữu đã trả tiền.

Khi các Spartacus (đấu sĩ nô lệ) dẫn đầu một cuộc nổi loạn vào năm 73 trước Công nguyên, Crassus đã đích thân điều động hai quân đoàn.Tương truyền rằng ông đã chết khi đang cố đổ vàng nóng chảy vào miệng, tượng trưng cho sự khát khao giàu có của ông.

Tuy nhiên, chúng ta không cần phải quay trở lại tận thời cổ đại để tìm những người có khối tài sản khổng lồ. John D. Rockefeller sở hữu khoảng từ 300 tỷ đến 400 tỷ USD, tùy thuộc vào ước tính.

J. P. Morgan từng đóng vai trò là người cho vay cuối cùng của Mỹ trước khi Cục Dự trữ Liên bang được thành lập, giúp ổn định nền kinh tế thông qua một khoản vay lớn cho chính phủ sau thời kỳ Hoảng loạn của 1893.

Nhưng thay vì cố gắng đo lường sự giàu có một cách tuyệt đối, có lẽ tốt nhất là nên xem xét xem ai, trong thời gian và địa điểm của chính họ, đã giàu đến mức có thể tự mình xác định giá trị của đồng tiền. Xuyên suốt chiều dài lịch sử, có hai người kiểm soát rất nhiều của cải so với những người khác đến mức chi tiêu của họ (tự nguyện hoặc không) có thể khiến nền kinh tế của thế giới bị ảnh hưởng cực kỳ sâu sắc.

Hoàng đế Musa

Mansa Musa (1280-1337), hoàng đế thứ 10 của đế quốc Mali ở châu Phi, nổi tiếng khắp thế giới bởi sự giàu có và lối chi tiêu xa hoa, lãng phí đến vô độ.

Ông được cho là người giàu nhất mọi thời đại với khối tài sản khổng lồ ngoài sức tưởng tượng. Tờ Time từng miêu tả Musa “giàu hơn những gì người ta có thể nghĩ đến”.

Năm 1324, vua Musa của Đế chế Malian tham gia một cuộc hành hương của người Hồi giáo đến Mecca. Đoàn tùy tùng của ông bao gồm khoảng 60.000 người và gửi đi một lượng vàng lớn làm dậy sóng khắp khu vực Địa Trung Hải.

Trong cuộc đời mình, Musa tích lũy số của cải lớn đến mức khó có thể tính chi tiết. Nếu điều chỉnh theo lạm phát, khối tài sản của Mansa Musa có giá trị hơn 400 tỷ USD.

Ông bắt đầu làm giàu từ vàng và mỏ muối ở Tây Phi. Ở thời kỳ hoàng kim dưới sự trị vì của ông, đế quốc Mali trải rộng hơn 3.200 km, bao gồm các khu vực ngày nay là Chad, Bờ biển Ngà, Gambia, Guinea, Guinea-Bissau, Mali, Mauritania, Niger, Nigeria và Senegal.

Không chỉ thu phục được nhiều thành phố, Mansa Musa còn nhận cống phẩm từ nhiều nơi khác. Trong khi châu Âu đang đương đầu với nạn đói, bệnh dịch hạch và chiến tranh, các quốc gia châu Phi phát triển mạnh vào thời cổ trung đại.

Thông qua kiểm soát các tuyến đường thông thương quan trọng giữa Địa Trung Hải và Tây Phi, Mansa Musa biến thành phố Timbuktu thành trung tâm văn hóa Hồi giáo.

Dưới sự cai trị của Musa, đế chế vốn đã thịnh vượng tiếp tục phát triển gấp ba lần, mở rộng lãnh thổ thêm hơn 3.000 km từ bờ biển Đại Tây Dương và bao trùm một khu vực tương đương 9 quốc gia Tây Phi ngày nay. Ông sáp nhập 24 thành phố, bao gồm trung tâm thương mại quan trọng Timbuktu.

Đế chế phát triển đồng nghĩa gia tài của Musa không ngừng nhân lên. Theo nhà nghiên cứu Kathleen Bickford Berzock, là một hoàng đế, Mansa Musa có khả năng tiếp cận gần như vô hạn tới những nguồn của cải giá trị cao nhất thế giới Trung cổ.

Các trung tâm thương mại lớn giao dịch bằng vàng và hàng hóa khác đều nằm trong lãnh thổ của Musa, ông giàu lên nhanh chóng nhờ hoạt động thương mại này.

Theo số liệu thu thập của Bảo tàng Hoàng gia Anh, dưới triều đại Musa, Mali nắm giữ một nửa lượng vàng của thế giới.

Ông tắm vàng cho những thành phố mà ông đến thăm, tặng cho người nghèo và xây dựng một nhà thờ Hồi giáo mới vào thứ Sáu hàng tuần. Ông chi tiêu đặc biệt xa hoa ở Cairo và Medina. Dòng tiền lớn đổ vào đột ngột khiến giá hàng hóa hàng ngày tăng vọt.

Nhận ra rằng bản thân đã gây ra siêu lạm phát hoành hành cả một khu vực, ông đã xây dựng chính sách nới lỏng định lượng, thu hồi toàn bộ số vàng của Cairo cho vay với lãi suất cao. Ông là người làm thay đổi  nền kinh tế của cả khu vực Địa Trung Hải.

Atahualpa

Châu Phi có hoàng đế Musa, còn châu Mỹ phải nhắc đến Atahualpa. Năm 1532, cuộc chiến tranh tàn khốc giữa hai anh em cùng cha khác mẹ Atahualpa và Huascar vừa kết thúc, Đế chế Inca bắt đầu phục hồi và phát triển. Nhắc đến Đế chế Inca, các vấn đề về bối cảnh kinh tế đặc biệt quan trọng.

Đây là nền văn minh quy mô lớn, phức tạp duy nhất từng phát triển mà không có bất kỳ hình thức giao thương nào và không có khái niệm về tiền bạc.

Cả xã hội được tổ chức như một loại đơn vị gia đình và Hoàng đế kiểm soát mọi thứ từ thực phẩm, quần áo, hàng xa xỉ, nhà cửa và con người. Quyền lực của Atahualpa mạnh đến mức ông ta có thể ra lệnh tước bỏ toàn bộ vàng của các ngôi đền. Trong sách sử, không có thứ gì của đế chế Inca là ông không sở hữu.

Khi người Tây Ban Nha đến xâm lược châu Mỹ và phục kích bắt Atahualpa làm tù binh, tiền dùng để chuộc ông tương đương với một căn phòng lấp đầy vàng.

Mặc dù con số này phần lớn là vô nghĩa theo bối cảnh lịch sử, số tiền chuộc của Atahualpa trị giá tới 1,5 tỷ USD ngày nay. Quân đội Tây Ban Nha đã giết ông và rút ruột đế chế Inca, kéo theo rất vàng và bạc đã tràn vào châu Âu sau năm 1500. Sau đó, lạm phát cao và suy thoái kinh tế kéo dài tại châu lục này. Phần lớn lượng vàng khổng lồ đã nhấn chìm nền kinh tế châu Âu vào thế kỷ 16 đến từ Atahualpa.

Tổng kết

Nếu bạn đang choáng ngợp bởi ý tưởng rằng hiện nay, chưa đến 100 người đang kiểm soát lượng tài sản nhiều như một nửa thế giới, hãy tưởng tượng tiền bạc khủng khiếp đã từng quy tụ trong tay một số cá nhân ít ỏi như thế nào.

Ngay cả khi Bill Gates có kỳ nghỉ xa hoa nhất có thể, ông có thể sẽ không không gây ra một cuộc khủng hoảng tiền tệ khu vực. Nếu ai đó bắt cóc bất kỳ tỷ phú nào, liệu họ có thể đòi bất kỳ khoản tiền chuộc lớn đến mức đẩy một lục địa vào suy thoái hay không?

Tổng hợp