Hiệu ứng ly cà phê: Cái bẫy nguy hiểm trong quản lý tài chính cá nhân nhiều người mắc phải

Một ly cà phê hàng ngày tại Starbucks có giá 4 USD (khoảng 100.000 đồng). Giả sử thay vì uống cà phê, bạn tiết kiệm được 4 USD đó và đầu tư.

Hiền Trang (28 tuổi, nhân viên văn phòng) thường tốn khoảng 100.000 đồng để uống cà phê mỗi ngày. Cô nghĩ khoản chi này hợp lý vì nó giúp tỉnh táo và tăng năng suất công việc. Tuy nhiên, chỉ cần làm một phép tính đơn giản thì mỗi tháng Hiền Trang sẽ tốn 3 triệu đồng để uống cà phê. Con số này là 36 triệu đồng cho một năm.

Minh Đức (25 tuổi, quản lý dự án) cũng thường rơi vào trạng thái “rỗng túi” cuối tháng dù mức thu nhập của anh khá cao, trong khoảng 20-30 triệu đồng.

“Tôi ít mua sắm quần áo, mỹ phẩm, cũng không đi du lịch thường xuyên. Chi tiêu của tôi chủ yếu cho các khoản lặt vặt như ăn uống, đặt xe công nghệ, trả phí một vài ứng dụng. Lúc nào tôi cũng nghĩ mình có tiêu gì đâu mà hết tiền“.

Tuy nhiên, chỉ một tháng theo dõi thử ứng dụng đặt xe, anh phát hiện ra mình tốn hơn 4 triệu đồng/tháng chỉ cho việc di chuyển.

Cả 2 nhân vật này đều đã mắc phải một “cái bẫy” trong chi tiêu, thường được gọi với cái tên Hiệu ứng Latte hay hiệu ứng ly cà phê.

Hiệu ứng Latte là gì?

Hiệu ứng Latte đã được phổ biến bởi tác giả David Bach. Khái niệm này hiểu đơn giản là những khoản tiền nhỏ được chi tiêu thường xuyên tiêu tốn nhiều hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng.

Đó là một cốc cà phê buổi sáng, một gói đăng ký nghe nhạc trực tuyến… Việc chi tiêu vô thức cho những thứ nhỏ nhặt hàng ngày này không mang lại bất kỳ giá trị nào cho cuộc sống của chúng ta.

Bài toán phía sau hiệu ứng Latte

Một ly cà phê hàng ngày tại Starbucks có giá 4 USD (khoảng 100.000 đồng). Giả sử thay vì uống cà phê, bạn tiết kiệm được 4 USD đó và đầu tư. 40 năm sau, 4 USD đó trở thành gần 30 USD nếu nó tăng 5% hàng năm. Nếu tốc độ tăng trưởng là 8%, bạn sẽ có 98,10 USD.

Chỉ cần tiếp tục và cắm những con số đó vào bất kỳ máy tính lãi kép nào, bạn sẽ luôn nhận được kết quả tương tự. Vì vậy, trong khi bạn đang chi 4 USD cho một ly cà phê mỗi ngày, bạn thực sự đang bỏ qua 98,10 USD (khoảng 2,4 triệu đồng) thu nhập trong tương lai.

Theo Forbes, hiệu ứng latte dù ngắn gọn nhưng vẫn tạo nên một số tranh cãi.

Không ít người cho một ly cà phê giá vài chục nghìn đồng là đắt, không thực tế. Việc tăng trưởng của các khoản đầu tư phụ thuộc rất nhiều vào lãi suất tăng/giảm hay lạm phát. Ngoài ra, việc tiết kiệm hay thậm chí là cần kiệm như thế không phù hợp với Gen Z – thế hệ thích hưởng thụ và trải nghiệm.

Tuy nhiên, điểm mấu chốt của Hiệu ứng latte là mỗi người cần chú ý cân đối chi tiêu, hạn chế xài tiền ngoài dự tính và biết cách đầu tư. Từng đồng tiền đều có tiềm năng sinh lãi, quan trọng là cách bạn khéo léo sử dụng.

Thay đổi thói quen, tiết kiệm có mục đích

Ăn ngoài và cà phê là một trong những điều đầu tiên cần cắt giảm khi bắt đầu học cách kiểm soát thói quen chi tiêu hàng ngày của mình. Thay vì uống cà phê mỗi ngày, bạn có thể thử uống cách ngày và sau đó mang cà phê tự pha từ nhà vào những ngày bạn không mua cà phê. Thay vì ăn trưa hàng ngày, hãy thử ăn ngoài hàng ngày.

Nếu bạn chỉ đến phòng tập thể dục mỗi tháng một lần, có lẽ đã đến lúc hủy thẻ thành viên dài hạn.

Thay vì lái xe đi làm hàng ngày, bạn có thể thử đi xe bus đến nơi làm việc hoặc tìm một đối tác đi chung xe. Bạn không thường xuyên xem phim? Hãy hủy bỏ gói đăng ký Netflix.

Tất nhiên, bạn không nhất thiết phải ép bản thân không được uống cà phê mỗi ngày nếu nó giúp bạn tỉnh táo để làm việc. Kiếm tiền có ích gì nếu chúng ta không thể tận hưởng nó? Đó là lý do tại sao việc thay đổi thói quen chi tiêu của chúng ta liên quan đến những điều chỉnh nhỏ, thay vì thay đổi hoàn toàn 180 độ.

Thực tế là một số vật dụng nhỏ hàng ngày chúng ta mua là một số niềm vui đơn giản của cuộc sống. Chúng là một niềm vui khi có thể tiêu số tiền mà chúng ta làm việc chăm chỉ.

Bài học lớn Hiệu ứng latte là tìm ra điều gì thực sự quan trọng đối với bạn và sắp xếp các ưu tiên theo thứ tự. Bạn cần nghiêm túc xem xét chi tiêu hàng ngày để xem liệu những chi tiêu nào đang được thực hiện một cách vô thức vào những thứ không quan trọng và không mang lại giá trị hay niềm vui lâu dài. Đó là thứ mà chúng ta nên loại bỏ.

Ngoài ra, việc tiết kiệm cũng trở nên có giá trị hơn khi bạn có một mục đích rõ ràng. Bạn đang tiết kiệm để làm gì? Lý do cuối cùng khiến bạn từ chối tách cà phê hôm nay là gì? Không có mục đích, việc bỏ qua một tách cà phê dường như không đáng giá.

Tuy nhiên, nếu bạn nói với bản thân rằng hôm nay tôi sẽ từ bỏ tách cà phê này để có thể có thêm tiền trả trước cho căn nhà của mình, thì điều đó khiến bạn phấn khích và tạo ra một mục tiêu thực sự trong việc tiết kiệm – một mục đích thực sự.

Con đường dẫn đến sự giàu có về tài chính sẽ không dễ dàng. Tuy nhiên, việc biết mình cần gì và không cần gì thực sự có thể giúp bạn sống cuộc sống thoải mái mà không phải vay nợ hoặc tiêu quá nhiều vào tín dụng.

7 khái niệm tài chính quan trọng thông qua một tách cà phê

“Hiệu ứng latte” không liên quan đến latte. Nó nói về những chi tiêu thông thường mà chúng ta phải gặp hàng ngày. Tiếp theo, có thể tỉ lệ lãi suất của Bach về lựa chọn uống latte hoặc đầu tư là sai, nhưng việc đó không thể phủ nhận những bài học quan trọng chúng ta rút ra được.

Thực tế, hiệu ứng đơn giản này có thể dạy cho chúng ta những khái niệm quan trọng nếu bạn muốn độc lập về mặt tài chính.

1. Cộng dồn

Một lượng tiền đầu tư nhỏ, qua năm tháng, có thể trở thành một khối tài sản vô cùng lớn. Chúng ta chưa cần nói đến trường hợp tiêu 5 USD một ngày với lãi suất 11%. Cứ cho rằng 3,5 USD/ngày với lãi suất 6% một năm. Sau 30 năm, số tiền tiêu pha đã lên đến 106.000 USD (theo nghiên cứu Vanguard).

2. Thời gian

Trong nghiên cứu trên của Vanguard, họ đã giả sử chúng ta tiêu 3,5 USD một ngày trong suốt 30 năm. Nhưng khi chúng ta tăng thời gian lên 40 năm, hay giảm xuống còn 20 năm thì sao?

Nếu sau 20 năm chúng ta không tiết kiệm và đầu tư nữa, chúng ta sẽ có 48.000 USD (1 tỷ đồng), kém so với 30 năm một khoản là 60.000 USD (1,3 tỷ đồng). Nếu sau 40 năm chúng ta mới ngừng tiết kiệm, thì số tiền có được sẽ lên đến 209.000 USD (4,7 tỷ đồng), và khoản tiền nhiều hơn so với mốc 30 năm là 100.000 USD (khoảng 2,3 tỷ đồng).

Thời gian vô cùng quan trọng. Hãy nghĩ về yếu tố này khi bạn cân nhắc liệu có nên đầu tư sau khi trả hết nợ hay không.

3. Lợi nhuận

Olen không đồng tình với việc giả thuyết lãi suất 10%. Đây là luận điểm vô cùng quan trọng vì chỉ cần lệch 1%, trong khoảng thời gian nhất định, sẽ có sự thay đổi lớn trong khối tài sản của bạn. Giả thuyết của Vanguard là 6%. Nếu chúng ta thay đổi thành 7%, 106.000 USD (2,4 tỷ đồng) sẽ trở thành 128.000 USD (gần 3 tỷ đồng).

Hãy cân nhắc thật kĩ nếu nhà tư vấn tài chính thuyết phục bạn 1% là mức lãi suất hợp lý nhé.

4. Hơn một cốc Latte

Ta sẽ rất sai lầm nếu chỉ tập trung vào một cốc café. Hiệu ứng Latte tập trung vào tất cả mọi thứ chúng ta chi trả từ tiền truyền hình cáp, đến việc mua xe. Rất nhiều hộ gia đình có thể tiết kiệm được thêm một khoản kha khá nếu họ để ý đến việc chi tiêu hàng tháng kỹ lưỡng hơn. Ta gọi đấy là phương pháp One – N – Done.

Nếu một hộ gia đình có thể tiết kiệm thêm 250 USD (5 triệu đồng) một tháng, thì sau 30 năm với lãi suất 6%, họ sẽ tiết kiệm được 250.000 USD (5 tỷ đồng).

5. Thói quen

Một số người bỏ qua “Hiệu ứng Latte” vì họ muốn tận hưởng cuộc sống. Ta thường nghe thấy câu “Cuộc đời ngắn ngủi phải sống hết mình”. Những câu quen thuộc đấy có phần nào đúng. Nhưng ta hiếm khi nghe thấy ai đó nói: “Cuộc sống ngắn lắm nên tôi sẽ đọc một quyển sách thật hay” hoặc “Cuộc sống này ngắn lắm nên tôi sẽ dành thời gian cho gia đình”.

Vì một lý do nào đó, những câu trên đều ám chỉ về việc tiêu tiền. Nhưng vấn đề ở chỗ, chúng ta tiêu tiền vào những thứ không khiến ta hạnh phúc. Nó chỉ cho chúng ta cảm giác vui nhất thời, nhưng không đem lại hạnh phúc dài lâu.

Nếu chúng ta thử làm một thí nghiệm bằng cách từ chối “cốc latte” của mình trong 21 ngày liên tiếp, tôi nghĩ nó cũng sẽ không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống chúng ta. Điều đó cũng áp dụng với những thứ như truyền hình cáp, cốc café hay một chiếc xe thừa…

6. Kiểm soát

Khi nói đến chuyện tiền nong, rất nhiều người từ không muốn nghĩ đến việc họ đang chịu trách nhiệm trực tiếp cho vấn đề tài chính của họ. Vì một lý do nào đấy, chúng ta tự nhủ bản thân mình là nạn nhân của một “hệ thống” nào đó hay do quá “nhọ” nên phải chi cho những thứ không cần thiết. Nó giúp chúng ta trốn tránh cảm giác trách nhiệm.

Đôi khi trong cuộc sống, điều tốt xảy ra, điều xấu xa ập đến và có thể, chúng ta không kiểm soát được hết. Nhưng “Hiệu ứng Latte” chỉ ra rằng chúng ta có quyền kiểm soát tài chính hơn chúng ta tưởng.

7. Những khoản tiền nhỏ sẽ làm nên chuyện lớn

Hiệu ứng Latte cho chúng ta thấy sức mạnh của những khoản tiền nhỏ. Từng đồng tiền trong tay chúng ta đều quan trọng và có tiềm năng sinh lãi. Đương nhiên, chúng ta tiêu vào những thứ chúng ta cần và thứ chúng ta muốn. Nhưng chúng ta có thể tiết kiệm từng đồng một và dồn chúng lại thành một khoản lớn trong một thời gian.

Theo Zingnews