Hướng đi của các doanh nghiệp Việt sau đại dịch để không “ngỏm”?

Tác động của đại dịch Covid-19 đến các ngành nghề là khác nhau và không biết đến khi nào hệ lụy mới chấm dứt. Sau bão tố trời sẽ quang mây và con đường đi mới của doanh nghiệp sẽ như thế nào?

Hiện tại, ở những quốc gia có tỷ lệ người dân đã được tiêm vaccine cao, việc mở cửa lại nền kinh tế cũng không chắc chắn. Tác động của Covid-19 đến các ngành nghề là khác nhau và không biết đến khi nào hệ lụy mới chấm dứt.

Với Việt Nam, những doanh nghiệp tồn tại được qua dịch Covid-19 là doanh nghiệp thực sự có sức mạnh nội tại và kiên cường. Sau bão tố trời sẽ quang mây và con đường đi mới của doanh nghiệp sẽ như thế nào?

Chuyển đổi số mạnh hơn

Giãn cách xã hội, làm việc tại nhà, thương mại điện tử tăng mạnh, các họp hành trao đổi trực tuyến… đã khiến nhiều doanh nghiệp phải chuyển sang mô thức hoạt động mới, dù những điều này trước khi đại dịch cũng đã tồn tại nhưng ít phổ biến. Chuyển đổi số với các doanh nghiệp thương mại dịch vụ sẽ mạnh mẽ hơn khối sản xuất nhưng không vì thế các doanh nghiệp sản xuất có sự chuyển mình nhẹ hơn.

Một thí dụ dễ thấy là các doanh nghiệp sẽ ngày càng dùng chữ ký điện tử nhiều hơn, số hóa ngày càng nhiều các tài liệu, hợp đồng. doanh nghiệp cũng ngày càng sử dụng dịch vụ đám mây nhiều hơn để lưu trữ, hoặc thực hiện nhiều tác vụ khác, thay vì phải đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin vì bài toán chi phí.

Nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) trong lĩnh vực sản xuất khi duy trì hoạt động trong giai đoạn giãn cách, hạn chế đi lại cũng phải thích nghi nhiều hơn với việc sử dụng kết nối công nghệ. Chẳng hạn, có những việc đành phải xử lý qua video call khi chuyên gia nước ngoài không thể đến tận nơi.

Có điều nguồn lực của doanh nghiệp đã bị cạn kiệt một phần hoặc phần lớn trong suốt thời gian đại dịch, nên khả năng đầu tư để chuyển đổi số là thách thức không hề nhỏ. Nếu doanh nghiệp phải tự thân vận động e rằng khó thực hiện được chuyển đổi số như mong muốn.

Nỗ lực tìm bạn hàng mới

Một phần lớn doanh nghiệp trụ được qua đại dịch sẽ phải đương đầu với việc một số đối tác, bạn hàng cũ không trở lại, đó có thể là khách hàng, nhà cung cấp, hay cả hai. Trong các mắt xích của một nền kinh tế, một doanh nghiệp phá sản có thể là điểm khởi đầu cho một loạt phá sản về sau.

Thử hình dung một doanh nghiệp kinh doanh du lịch nghỉ dưỡng thời covid, ròng rã hơn 1 năm trời không phát sinh doanh thu, trong khi các khoản chi cố định vẫn phải gánh, sẽ không thể trụ được nếu không có sự hỗ trợ của Chính phủ hay một khả năng dự phòng tài chính dồi dào.

doanh nghiệp này bị mất khả năng thanh toán sẽ dẫn đến doanh nghiệp xây dựng thi công cho khu nghỉ dưỡng này mất cân đối dòng tiền, có thể dẫn đến mất khả năng thanh toán, và hiệu ứng domino có thể tiếp tục như vậy.

Trong trường hợp khách hàng của doanh nghiệp bị tạm dừng hoạt động hay giải thể, doanh nghiệp phải tìm nguồn khách hàng khác để bù đắp nhằm đảm bảo doanh thu, vì nguồn lực của doanh nghiệp trước đó tương ứng với doanh thu. Nếu doanh thu giảm đột ngột, không bù đắp được phải cắt giảm quy mô. Và hệ lụy lớn nhất trong tình huống này là cắt giảm lao động, ảnh hưởng đến người lao động và gia đình của họ.

Ở một số quốc gia khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn và mở cửa nền kinh tế trở lại, một số doanh nghiệp với sự hỗ trợ của chính phủ đã tìm đến phân khúc thị trường mới, thông qua việc chuyển đổi sản phẩm dịch vụ và tìm đến các nhà cung cấp trong vùng. Các hoạt động thương mại điện tử, đặt hàng trực tuyến hay đặt hàng và thanh toán trước, là những giải pháp được áp dụng trong lúc dịch bệnh và được tiếp tục duy trì.

Thí dụ, một số nhà sản xuất rượu vang ở Pháp, thay vì khi đóng chai mới bán ra thị trường như trước đây, bây giờ ngay từ khi rượu còn trong thùng gỗ sồi khách hàng có thể đặt mua và thanh toán ngay, sau 2 năm sẽ nhận được rượu. Người mua sẽ được chiết khấu 20-25% và người bán có thêm dòng tiền hoạt động.

Thêm kinh nghiệm với khủng hoảng

Với những gì đã diễn ra trong thời gian dịch bệnh vừa qua, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã có thêm nhiều kinh nghiệm trong việc ứng phó với khủng hoảng. Những bất cập trong việc triển khai và thực hiện hiện các chính sách như “3 tại chỗ”, “1 cung đường 2 địa điểm” ở một số địa phương đã đưa nhiều doanh nghiệp vào thế phải linh động ứng phó và tự rút kinh nghiệm.

Những doanh nghiệp trụ được và vượt qua để tiếp tục duy trì sản xuất kinh doanh, phải nói rất đáng khâm phục. Trong khi nguồn lực hỗ trợ từ Chính phủ rất hạn chế, nhiều trường hợp còn gây khó khăn hơn cho doanh nghiệp, như các quy định về giấy đi đường, các chốt kiểm soát, chuỗi cung ứng bị đứt gãy…

Thay đổi kế hoạch sản xuất, nhân sự trong tình trạng khẩn cấp, bất ngờ đặt nhiều doanh nghiệp ở trong trạng thái không khác gì thời chiến. Chính vì vậy, những doanh nhân dẫn dắt được doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì được việc làm cho người lao động thực sự là những anh hùng.

Cần được chung vai sát cánh

Qua đại dịch doanh nghiệp như một người vừa trải qua cơn bạo bệnh nên không thể vận động khỏe và nhanh như trước khi bệnh. Mà muốn phục hồi nhanh cần phải được bồi dưỡng, hỗ trợ tích cực. Các chính sách hoãn hay giãn các nghĩa vụ đóng góp của doanh nghiệp sẽ không thể hiệu quả bằng việc hỗ trợ trực tiếp bằng “tiền tươi thóc thật” cho doanh nghiệp, giúp họ tìm kiếm thị trường mới, nguồn cung mới.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nội trong lĩnh vực công nghiệp bổ trợ, trong hệ sinh thái với các doanh nghiệp FDI còn có nguy cơ đương đầu với khả năng doanh nghiệp FDI giảm quy mô hoạt động ở Việt Nam vì những hệ lụy của giãn cách xã hội. Vì vậy các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách có liên quan nên nhanh chóng nắm bắt tình hình, cùng tháo gỡ nhanh chóng các khó khăn vướng mắc của doanh nghiệp FDI.

Các hỗ trợ doanh nghiệp nhận được trực tiếp từ Chính phủ so với nhiều nền kinh tế tương đồng khác thực tế vẫn còn thấp nếu tính theo tỷ trọng GDP. Trong trường hợp nguồn lực bị giới hạn, cũng có thể cần đến những quyết định ngoại lệ từ cơ quan lập pháp, cụ thể là Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để trao thêm quyền cho Chính phủ, cho các thành phố lớn.

Bên cạnh đó, việc tạo điều kiện thông thoáng thuận lợi cho doanh nghiệp, cũng cần được thực hiện quyết liệt mạnh mẽ, vì giai đoạn này là then chốt, nếu bỏ lỡ chi phí cơ hội sẽ rất lớn.

Tác giả: TS. Võ Đình Trí