Chuyện bạn bè thân rủ nhau hùn vốn làm ăn chung xưa nay khá phổ biến. Nhưng nhiều mâu thuẫn trong quá trình kinh doanh đã khiến không ít việc hợp tác đổ bể, không chỉ mất tiền mà tình bạn cũng ra đi…
Bạn sẽ mất rất nhiều tiền, nhiều thời gian và công sức nếu chẳng may lựa chọn sai đối tác làm ăn. Dù đó chỉ là đối tác mang tính chiến thuật để giải quyết tình huống ngắn hạn, hay đối tác chiến lược cùng hội, cùng thuyền, bạn vẫn có thể rơi vào những tình huống bực bội, rắc rối, thậm chí còn vướng cả vào chuyện kiện tụng và tranh chấp.
Jack Ma quả quyết: “Đừng làm ăn cùng bạn bè”
Ngày 6/11/2017, Jack Ma buổi giao lưu với 3.000 sinh viên Việt Nam tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội). Tại đây, ông đã đưa ra nhiều lời khuyên hữu ích cho các bạn trẻ khởi nghiệp. Trong đó, tỷ phú Trung Quốc cũng “dốc lòng” nói về kinh nghiệm cá nhân khi lựa chọn đối tác làm ăn.
Doanh nhân người Trung Quốc kể rằng, khi mới thành lập Alibaba, ông luôn tìm các đối tác “có cùng tầm nhìn”.
“Chúng ta tìm đối tác không phải để hy vọng kiếm rất nhiều tiền, mà vì nỗ lực cùng biến những điều mong muốn xảy ra. Họ có thể không giỏi nhất, mà là người có thể hỗ trợ và hiểu bạn. Chúng tôi từng tranh cãi nhiều nhưng không bao giờ ngăn cản tầm nhìn của nhau. Chúng tôi luôn có đích đến chung”, tỷ phú Jack Ma nói.
“Khi tìm kiếm đối tác, cố gắng đừng mời bạn bè vào công ty. Phần lớn mọi người trên thế giới thường có xu hướng mời bạn bè, nhưng bạn bè thân thường khó trở thành đối tác tốt”, ông bộc bạch.
Ông cho biết thêm, những đối tác tốt là những người phải mất thời gian mới hiểu được, nếu thất bại sẽ cùng đứng lên, không ai muốn người còn lại thất bại.
Dẫn lịch sử của Alibaba, ông cho biết, trong 18 năm qua tồn tại, không phải không có vấn đề lớn đến mức phải nghĩ đến viễn cảnh tồi tệ nhất. Tuy nhiên, luôn luôn có giải pháp, luôn luôn có con đường cho mọi vấn đề, “tôi khuyên bạn hãy tìm ra nó cùng với những người đồng sự của mình”, ông nói.
Tuy nhiên, với những người đã, đang và sẽ có dự định chung vốn làm ăn, hợp tác với bạn bè, người thân, thì đây chính là hai lời khuyên thực tế nhất dành cho họ.
Shark Hưng: “Khởi nghiệp phải rõ ràng, rành mạch mọi thứ từ đầu”
Shark Phạm Thanh Hưng, Phó chủ tịch HĐQT Cenland cũng có những nhận xét tương tự khi cho rằng trong khởi nghiệp câu chuyện khó nhất là “phép chia”.
Anh lý giải nguyên nhân là do “khi nói đến tiền bạc, người Việt hay ra quyết định dựa trên tình cảm, trăm cái lý không bằng tý cái tình”. Giai đoạn bắt đầu khởi nghiệp thường khá thuận lợi nhưng khi thành công mới xảy ra rất vấn đề; kể cả thất bại cũng thế.
“Khi thất bại người ta thường đổ lỗi cho nhau, ai cũng bảo ‘tôi thế nọ, tôi thế kia’. Thành công cũng vậy nên câu chuyện phép chia là câu chuyện khó nhất”.
Để tránh những mâu thuẫn khi góp vốn, đặc biệt trong trường hợp góp vốn với bạn bè, người thân, Shark Hưng cho rằng startup phải rõ ràng, rành mạch ngay từ đầu: Phải tách rời câu chuyện tình cảm và tiền bạc, thế nào là cho, thế nào là ưu tiên, phần nào là tiền đóng góp, phần nào là công sức đóng góp,…
Kể cả góp công sức thì startup cũng nên chia ra công sức đó tương ứng với số tiền thế nào. Ví dụ: Người điều hành có thể hưởng 5-10% cổ tức mặc dù không góp tiền vì người này có bỏ công sức ra.
“Mọi thứ nên rõ ràng, rành mạch từ đầu; mất lòng trước nhưng được lòng sau để đỡ gây ra rắc rối”, Shark Hưng cho biết.
Chia sẻ thêm về vấn đề tránh mâu thuẫn khi khởi nghiệp, phó chủ tịch Cenland cho biết việc lựa chọn cộng sự cũng là điều startup cần quan tâm.
Anh ví von chọn người làm cùng giống như chọn một đôi giày, phải cùng cỡ, cùng kiểu, cùng thương hiệu, “không thể Gucci lại đi với LV”. Tuy nhiên vẫn cần có sự khác biệt, giống một chiếc giày đi chân trái còn chiếc kia đi chân phải, có như vậy mới ghép với nhau thành một đôi; “không thể cả hai chiếc đều đi chân trái được”.
Nhờ nguyên tắc này, phó chủ tịch Cenland tiết lộ anh và chủ tịch Nguyễn Trung Vũ đã đi cùng nhau, làm việc với nhau hơn 10 năm. Đến nay mọi chuyện vẫn ổn, hai người vẫn thường xuyên trao đổi với nhau nhiều khía cạnh trong công việc và cuộc sống.
“Đối tác, cộng sự đều là những người các bạn sẽ phải đi cùng một đoạn rất xa, có mối gắn kết ràng buộc cả về kinh tế lẫn nhiều vấn đề trong cuộc sống. Do đó, các đối tác phải là sự kết hợp đồng thời lại là sự bù đắp, là sự khác biệt nhưng cũng là sự thống nhất thì mới bền vững được”.
“Cứ chọn người giống hết chúng ta cũng là điều dở nhiều hơn hay, còn chọn người quá dị biệt, không có điểm chung nào cả cũng rất dở. Những người cộng sự phải có cái chung nhưng vẫn phải có cái riêng”, Shark Phạm Thanh Hưng kết luận.
Shark Nguyễn Xuân Phú: “Không nên lẫn lộn vai trò trong team”
Theo Shark Phú, để đi được cùng nhau lâu dài, ngay từ buổi sơ khai phải phân chia rõ ràng quyền lực và quyền lợi trong tổ chức. Phải tách bạch được quyền điều hành và quyền sở hữu. Người góp vốn sẽ được hưởng lợi tức, kẻ góp sức sẽ được hưởng lương.
Người nhận lương cũng phải nhận theo cấp bậc, vị trí, và phải có các tiêu chí đánh giá rõ ràng như nhân viên.
“Làm với nhau phải rõ ràng. Cả nhóm cùng góp vốn nhưng ai là Leader phải làm rõ, không thể lẫn lộn vai trò. Ai cũng có quyền quyết thì team rất dễ tan”, ông Phú nói.
“Để tách được điều đó rất khó. Tôi thấy hiếm có người nào làm được trong tư duy, mà thường có suy nghĩ “Tôi góp tiền vào phải được tham gia điều hành, phải được can thiệp… Tiền của tôi mà””.
Một yếu tố khác giúp team đi xa được với nhau, theo ông Phú, là người đứng đầu phải khác biệt, rất độ lượng, có tầm nhìn, và chấp nhận hy sinh những cái nhỏ. Có những trường hợp lập nghiệp cùng nhau, sau phải mở ra những công ty con, để những thành viên sáng lập chia ra quản lý.
“Làm chung thì phải rõ ràng. Đừng vì là bạn bè với nhau mà ngại. Không thì dăm bữa, nửa tháng, giỏi lắm được 2 – 3 năm là cãi nhau. Nếu cần, mời luật sư đến làm rõ ràng ngay từ đầu, may ra team mới tồn tại lâu dài”, ông Phú khuyên nhủ.
Làm ăn chung với bạn bè mất tiền, mất luôn bạn vì không tuân thủ 8 nguyên tắc dưới đây
Ưu điểm của hợp tác kinh doanh làm ăn chung cùng bạn bè
Tình bạn được xây dựng từ việc chia sẻ các điểm chung. Vì thế, tình bạn xây dựng nên những giá trị chân thành, chấp nhận và hỗ trợ lẫn nhau. Ngày nay, tìm kiếm được những đối tác có thể cùng làm những điều đó không phải đơn giản. Làm việc chung với bạn bè thì bạn có thể yên tâm về điều đó
Người đối tác thấu hiểu và tin tưởng
Nhiều năm quen biết, làm bạn với nhau cho các bạn cơ hội thấu hiểu cách đối phương sẽ phản ứng với một tình huống, điểm yếu hay nền tảng niềm tin của họ. Khi đó, những người bạn cộng sự có thể cùng nhau giải quyết vấn đề chung dựa trên sự thấu hiểu về thế mạnh, góc nhìn của nhau.
Người cộng sự có chung niềm tin, chí hướng
Đa số bạn bè chia sẻ với nhau chung một sở thích hay một hệ niềm tin nào đó. Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã, bạn bè làm việc chung sẽ dễ đi đến sự đồng thuận hơn, dù là đôi khi bất đồng quan điểm vẫn sẽ xảy ra.
Sự đồng cảm và thấu hiểu lẫn nhau
Những năm tháng làm bạn tạo ra một mối quan hệ chân thành, khi các bạn đã cùng chia sẻ với nhau nhiều những biến cố cuộc đời để thấu hiểu câu chuyện của nhau. Đôi khi sự thấu hiểu này tạo thuận lợi cho thấu hiểu quan điểm mục tiêu cũng như chiến lược kinh doanh của nhau.
Sự tự nhiên thoải mái khi làm việc chung
Bạn có thể có cả thế mạnh về kỹ thuật hay sáng tạo này khác, thế nhưng, qua thời gian, bạn bè của nhau có thể hiểu được ai có thể làm tốt hơn công việc nào và phân chia nhiệm vụ dễ dàng hơn.
Bất lợi khi tình bạn có thể là nguyên nhân hủy hoại cả doanh nghiệp lẫn mối quan hệ của cả 2
Kinh doanh cùng bạn bè tất nhiên cũng tiềm ẩn những mối nguy hại ảnh hưởng đến công việc kinh doanh cũng như mối quan hệ của cả 2.
Quá quen thân nên sinh chủ quan
Giữ bên cạnh một người biết quá rõ về mình là một con dao hai lưỡi. Giống như với các xung đột trong hôn nhân, việc thấu hiểu về cuộc sống cá nhân của một người cũng là một điều có thể hủy hoại các mối quan hệ làm ăn.
Tiến thoái lưỡng nan với đối tác không đủ tốt
Bạn bè giúp đỡ nhau chẳng nề hà gì là chuyện bình thường. Thế nhưng, khi làm ăn chung, nếu một người dựa dẫm vào một người khác, doanh nghiệp sẽ phải trả giá đắt. Làm việc chung với một người bạn chưa đủ tin tưởng hay không có năng lực sẽ chỉ dẫn đến thất bại.
Ai mới là người ra quyết định cuối cùng
Nếu không rõ ràng về vai trò của nhau mà cứ 50-50, khi có vấn đề phát sinh sẽ không thể đi đến quyết định cuối cùng, câu chuyện ai mới là người cầm quyền sẽ ảnh hưởng lớn đến việc làm ăn. Điều này sớm muộn gì cũng sẽ gây ra trục trặc trong quản lý, bất đồng quan điểm, chiến lược hay hoạt động vận hành bình thường của công ty.
Mạng lưới quan hệ không thực sự hiệu quả
Làm bạn lâu với nhau, các bạn sẽ có những mối quan hệ chung. So với làm việc cùng một người lạ, hợp tác với bạn bè sẽ khiến bạn bị giới hạn nhiều về mạng lưới quan hệ, thị trường hay hệ thống hỗ trợ ngoài.
8 nguyên tắc khi bắt đầu hợp tác kinh doanh với bạn bè
Các bạn có chung mục tiêu kinh doanh không?
Các bạn không thể cùng kinh doanh nếu như một người muốn xây dựng doanh nghiệp phát triển chậm mà chắc, trong khi người kia lại muốn tăng trưởng nhanh, đặt vấn đề lợi nhuận lên trên. Sự khác biệt về quan điểm này sớm muộn gì cũng gây ra xung đột.
Các bạn có chia sẻ cùng chung một giá trị không?
Cũng giống như chuyện hẹn hò, nếu các bạn khác nhau về giá trị và hệ niềm tưởng, bạn nên cân nhắc về việc dành thời gian cho nhau. Nếu một người quá mơ mộng bay bổng, trong khi khi người còn lại theo chủ nghĩa thực dụng, thực tiến thì đây sẽ là một rào cản cho cả 2.
Các bạn liệu có đang sở hữu những năng lực bù trừ cho nhau?
Bạn chỉ nên hợp tác làm ăn với một người khi cả hai có thể bù trừ năng lực cho nhau để sinh lợi chung, đừng chỉ nghĩ đến sự thoải mái khi ở cạnh họ. Ví dụ đơn giản thôi, giả sử cả 2 bạn đang muốn xây dựng một nền tảng kinh doanh trực tuyến nhưng chẳng ai biết tí gì về công nghệ, bạn tính sao bây giờ?
Cả 2 có đủ thời gian dành cho công việc kinh doanh chung hay không?
Hãy đảm bảo rằng các bạn có thể dành thời gian làm việc chung cho công việc kinh doanh này, nhất là khi mỗi người cũng vẫn đang có những công việc full-time khác nhau. Lý tưởng nhất là khi cả hai đều đang có những công việc tự do và có thể linh hoạt thời gian.
Khi có mâu thuẫn xảy ra cách giải quyết sẽ như thế nào?
Nếu các bạn thường xuyên có những bất đồng quan điểm khi làm bạn thì khi làm kinh doanh chung, các bạn cũng sẽ phải đối mặt với điều tương tự. Vì thế, bạn cần biết cách để cả hai cùng giải quyết các xung đột chung.
Mỗi người đảm nhiệm những vai trò và trách nhiệm cụ thể như thế nào đối với việc kinh doanh?
Ngay từ đầu, các bạn hãy xác định với nhau vai trò của mình trong dự án này, và hãy đảm bảo rằng đó thực sự là thế mạnh của mỗi người. Nếu dự án chung là xây dựng một quán ăn, thì một người phải mạnh về quản lý, giấy tờ sổ sách, còn một người phải mạnh về pha chế. Nếu cả hai cùng có chung một thế mạnh nào đó, đến một thời điểm, xung đột sẽ xảy ra.
2 bạn có quan điểm về cuộc sống và định hướng tương lai giống nhau
Chắc hẳn bạn sẽ không muốn khởi sự kinh doanh chung với một người chỉ thích vi vu, hời hợt suốt ngày và tin vào một tương lai bất định.
Bạn có sẵn sàng lắng lời khuyên của bạn mình?
Hãy đảm bảo rằng bạn có thể sáng suốt phân biệt được thế nào là những chỉ trích, công kích cá nhân và cái gì là những góp ý mang tính xây dựng và tin tưởng vào lời khuyên của cộng sự.
Một vài lời khuyên khi bắt đầu kinh doanh với bạn bè
Một khi đã kinh doanh, hãy chuyên nghiệp
Khi mối quan hệ đối tác được thiết lập, hãy vẫn cứ giữ quan hệ bạn bè bên nhau ngoài công việc và trở nên chuyên nghiệp hơn bàn đến chuyện làm ăn. Điều cấm kỵ là đùa cợt với nhau về các vấn đề tài chính, bởi vì đó là một mảng lớn và vô cùng nhạy cảm.
Văn bản hóa mọi thứ ngay từ đầu
Không cần phải cứng nhắc ký một hợp đồng pháp lý thuê mướn nhau, nhưng hãy cùng nhau viết lại rõ ràng về tầm nhìn, mục tiêu, vai trò, các khoản mục đầu tư tài chính cũng như mức độ chịu trách nhiệm của nhau với doanh nghiệp của cả 2. Nếu không lưu lại bằng giấy trắng mực đen khi phát sinh vấn đề không có giấy tờ để đối chứng thì cả tình bạn lẫn công việc kinh doanh đều có thể bị ảnh hưởng.
Nghiêm túc thảo luận về khả năng thất bại
Trên thực tế, kinh doanh không đơn giản, chả thế mà ở Việt Nam có gần 100.000 doanh nghiệp giải thể mỗi năm ( số liệu năm 2018). Liệu rằng công việc kinh doanh không thuận lợi có ảnh hưởng đến tình bạn không? Hãy cứ thẳng thắn chia sẻ với nhau về điều này và về việc mọi chuyện sẽ như thế nào khi điều xấu nhất xảy đến.
Đặt mục tiêu thật rõ ràng
Một khi đã xác định được mục tiêu cuối cùng, bạn sẽ dễ dàng xác định được những gì mình đang mong chờ từ phía đối tác. Giả sử bạn muốn xây dựng quán cà phê và sẽ phát triển thành chuỗi nhượng quyền trong 5 năm tiếp theo, đó sẽ là một mục tiêu cần được phân chia về trách nhiệm, nhiệm vụ rõ ràng của từng người để cùng nhau đi đến cái đích cuối.
Tách bạch các tài khoản cá nhân với doanh nghiệp và ghi chép sổ sách minh bạch
Đây là một điều thực sự rất quan trọng. Đừng bao giờ để lẫn lộn tài chính cá nhân với doanh nghiệp khi hợp tác làm ăn với một ai khác, nhất là bạn bè thân thiết.
Bạn cần đảm bảo rằng vấn đề tài chính của công ty được tách bạch rõ ràng, ghi chép chi tiết từng khoản để không có bất cứ nhầm lẫn chi tiêu cá nhân – công việc nào hết. Đồng thời đây cũng là căn cứ để bạn tính toán các khoản thuế sau này.
Lựa chọn loại hình doanh nghiệp phù hợp
Bạn cần nghiên cứu, tìm hiểu về ưu điểm và nhược điểm của các loại hình kinh doanh phù hợp, là công ty trách nhiệm hữu hạn, cổ phần, tập đoàn hay dạng thức nào. Bất kể là gì, bạn cũng cần xác định được quyền cũng như mức độ sở hữu doanh nghiệp của mỗi người.
Xác định vai trò của mỗi người trong công ty
Ngay từ ban đầu, hãy xác định rõ ràng vai trò của từng người trong doanh nghiệp. Điều này phụ thuộc nhiều yếu tố. Ví dụ, nếu ý tưởng kinh doanh này khởi nguồn từ bạn, bạn sở hữu các hệ thống, các mối quan hệ làm ăn, có kế hoạch tập trung làm việc toàn thời gian với nó, trong khi đối tác chỉ làm việc về một mảng hay một sản phẩm nhất định trong chuỗi vận hành, quyền sở hữu của bạn có lẽ sẽ cao hơn so với người kia.
Luôn luôn giao tiếp với nhau
Thiếu giao tiếp, trao đổi với nhau là một trong những lý do hàng đầu giết chết tình bạn trong một mối quan hệ làm ăn. Hãy bỏ ngay suy nghĩ đối phương cũng nghĩ giống bạn đi, nhất là khi các bạn đang làm kinh doanh với nhau. Sự thấu hiểu và ra quyết định chiến lược ngay từ đầu là chìa khóa thành công trong thời đại hiện nay.
Kết
Trước khi bắt đầu công việc kinh doanh với bạn bè, hãy dành thời gian ngồi lại cân nhắc những vấn đề phức tạp này. Ngoài ra, bạn cần luôn luôn nỗ lực học tập thêm, trau dồi thật nhiều kiến thức, kỹ năng về những lĩnh vực đang hướng đến.
Trên thực tế, không ít doanh nghiệp lớn mạnh bắt đầu từ một mối quan hệ bạn bè. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp phá sản và tình bạn tuyệt giao cũng nhiều không kém. Vì thế, bạn cần cân nhắc thật kỹ về điều này trước khi bắt đầu.
Theo Doanh nhân Việt Nam, fnbvietnam