Nếu có một nguyên tắc bao quát về thành công của tỷ phú đầu tiên và giàu nhất lịch sử John D. Rockefeller, thì nó được bao hàm trong châm ngôn: “Tôi thà kiểm soát chính mình còn hơn để người khác kiểm soát tôi”.
25 tuổi, John D. Rockefeller điều hành một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất nước Mỹ.
31 tuổi, ông trở thành nhà kinh doanh dầu mỏ lớn nhất thế giới.
38 tuổi, ông chi phối 90% lượng dầu mỏ ở Mỹ.
Nghỉ hưu ở tuổi 58, ông là người giàu nhất nước Mỹ.
Cuối đời, ông trở thành người giàu nhất thế giới.
Trong mắt những người chỉ trích, Rockefeller là một nhà tư bản tàn nhẫn và tham lam, người đã phá vỡ sự cạnh tranh và tạo ra sự độc quyền. Còn những người ủng hộ Rockefeller lại xem ông là thiên tài kinh doanh (công việc kinh doanh của ông phát đạt ngay trong khủng hoảng kinh tế).
Họ coi ông là đại diện cho mẫu đàn ông tự lập ý tưởng, ổn định được một ngành công nghiệp bất ổn, tạo ra công ăn việc làm, hạ giá dầu và là nhà từ thiện vĩ đại nhất lịch sử.
Hiếm khi nào trong lịch sử có một nhân vật mâu thuẫn như thế. May mắn thay, bạn có thể học tập nhiều nguyên tắc mà ông vua dầu mỏ này đã áp dụng để xây dựng đế chế của mình vươn đến thành công trong mọi hoạt động.
Nếu có một nguyên tắc bao quát về thành công của Rockefeller thì nó được bao hàm trong châm ngôn:
“Tôi thà kiểm soát chính mình còn hơn để người khác kiểm soát tôi.”
Một trong những nét tính cách nổi bật của Rockefeller là sự tự chủ kỳ quái. Ông không ngừng tự rèn luyện cách làm chủ cảm xúc, khao khát hướng tất cả những mong muốn của mình đến mục tiêu. Ông đặt ra mục tiêu lớn, sau đó thực hiện đều đặn và nghiêm túc. Rockefeller hiểu rằng nếu muốn trở thành ông chủ của chính mình, trước hết bạn phải học cách làm chủ bản thân.
Không ngừng luyện tập tính kiên trì
Rockefeller sinh ra trong một ngôi nhà gỗ ở New York vào năm 1839. Mẹ ông là người sùng đạo, còn cha ông là nhân viên bán mỡ trăn, đi hết nhà này đến nhà khác bán liệu pháp chữa trị “thực vật học”. Gia đình Rockefeller chỉ vừa đủ sống và tài chính thường xuyên bấp bênh, phụ thuộc vào người cha.
Rockefeller phụ giúp việc của gia đình và trông em. Ông luôn hướng đến những điều to lớn dù cũng chưa biết mình phải làm như thế nào. Ở trường, ông bị đánh giá là học sinh yếu kém, chậm tiến và nhạt nhòa với các bạn cùng lớp. Đến khi ông thành công thì bạn bè còn phải chật vật để nhớ xem ông là ai: “Tôi nhớ John không xuất sắc ở lĩnh vực nào cả…
Cậu ta chẳng có điểm gì để mọi người chú ý đến cậu ta”. Nhưng người này cũng nói thêm: “Tôi nhớ cậu ấy làm việc gì cũng chăm chỉ; ít nói và rất siêng năng học hành”. Rõ ràng là Rockefeller không thông minh nhưng lại đáng tin cậy. Ông luôn kiên trì học tập, mặc dù “việc học không hề dễ dàng đối với tôi “.
Rockefeller phát hiện ra mình giỏi các con số, ông bỏ học cấp 3 để học sâu hơn về cách quản lý con số. Đăng ký khóa học kinh doanh kéo dài 3 tháng tại một trường thương mại, ông được học cơ bản về kế toán và ngân hàng.
Háo hức muốn thoát khỏi người cha tai tiếng và trở thành một người tự chủ và độc lập, Rockefeller rời vùng quê Ohio để bắt đầu cuộc sống riêng ở Cleveland và tìm công việc đầu tiên.
Mong muốn tìm được một vị trí ở công ty lớn và danh tiếng để có cơ hội học hỏi và phát triển, ông lập danh sách những doanh nghiệp, ngân hàng và công ty được đánh giá cao nhất. Mỗi ngày, Rockefeller mặc bộ vest màu tối màu, cạo râu và đánh bóng giày ra đường tìm việc. Tại mỗi công ty, ông đều xin được nói chuyện với người đứng đầu rồi sau đó vào thẳng vấn đề:“Tôi có kiến thức về kế toán và tôi muốn làm việc ở đây”.
Thị trường lao động lúc này rất khắt khe và phản hồi ông nhận được không mấy khả quan. Không ai muốn thuê một cậu nhóc 16 tuổi, và rất ít người thật sự muốn tiếp chuyện với ông. Nhưng chàng trai không hề nhụt chí.
Ông không chấp nhận việc trở về nhà và phụ thuộc người khác. Khi đã đi hết các công ty trong danh sách mà vẫn chưa tìm được việc, ông bắt đầu lại từ đầu danh sách và đến các công ty một lần nữa. Có công ty ông còn đến tận 3 lần. Ông xem quá trình tìm việc như công việc của mình: “Ngày nào tôi cũng chăm chỉ làm việc – công việc của tôi là tìm việc. Tôi dành cả ngày để làm việc đó”.
Từ sáng sớm đến chiều tối, 6 ngày một tuần, trong 6 tuần, Rockefeller vẫn tiếp tục hành trình tìm việc. Cuối cùng, vào ngày 26 tháng 9 năm 1855, ông đã nghe được câu mình hằng mong đợi: “Chúng tôi sẽ cho cậu một cơ hội”. Công ty sản xuất nhỏ Hewitt & Tuttle đang cần gấp một trợ lý kế toán, và đề nghị Rockefeller vào làm việc ngay lập tức. Kể từ đó, Rockefeller gọi đây là “Ngày công việc” và hàng năm ông kỷ niệm ngày này còn lớn hơn sinh nhật mình vì đó là bước ngoặt lớn trong cuộc đời.
Duy trì sự điềm đạm và trầm tĩnh
Khi còn nhỏ, mẹ của ông đã dạy rằng: “Làm chủ chính mình giúp ta giành chiến thắng, vì nó có nghĩa là ta làm chủ được người khác”.
Thời còn trẻ, ông rất nóng tính nhưng đã từ học cách kiểm soát và duy trì tới cuối đời thái độ bình thản đến đáng kinh ngạc. Người khác càng lo lắng, thì ông càng bình thản. Sự điềm tĩnh của ông đi kèm với vẻ kín đáo: ông ít khi tiết lộ suy nghĩ của mình, ngay cả với những đồng nghiệp thân thiết.
Đó không chỉ là sở thích hay tính cách mà còn là một chiến lược có chủ ý; làm chủ tâm trạng và sống theo châm ngôn: “Thành công đến từ việc dóng tai lên nghe và ngậm chặt miệng”.
Trong quan hệ với nhân viên, bất kể nhân viên cấp thấp đến mấy, ông cũng không bao giờ bực tức, ngay cả khi họ kêu ca than phiền. Một nhân viên tại nhà máy lọc dầu kể lại: “Ngài Rockefeller luôn gật đầu chào và nói chuyện tử tế với mọi người, không bao giờ quên ai. Công ty đã trải qua khoảng thời gian khó khăn trong những năm đầu hoạt động, nhưng tôi chưa bao giờ thấy ngài Rockefeller không thân thiện cả. Không có gì có thế kích động được ngài ấy”.
Ông không bao giờ lên giọng, nói lời xúc phạm, hay cư xử bất lịch sự. Nhiền nhân viên nhận xét ông là người công bằng, không nhỏ nhen hay tỏ vẻ độc tài.
Tin rằng im lặng cũng là sức mạnh, Rockefeller lắng nghe nhiều hơn trong các cuộc họp với những người đứng đầu công ty. Sự điềm tỉnh này góp phần gia tăng sức ảnh hưởng của ông trong phòng họp. Ông càng im lặng, sự hiện diện của ông càng có sức nặng.
Ngay cả khi các đồng nghiệp đang tranh luận gay gắt, vị chủ tịch của Standard Oil vẫn giữ vẻ điềm tĩnh. Như một giám đốc kể lại, “Tôi đã chứng kiến những cuộc họp mà các thành viên quá khích nói những lời lẽ không hay và có những cử chỉ đe dọa, nhưng ngài Rockefeller vẫn hết sức lịch sự, tiếp tục chủ trì cuộc họp”.
Khi đối mặt với đối thủ, vẻ điềm tĩnh của Rockefeller khiến họ mất bình tĩnh. Khoảng lặng dài khi đàm phán thường khiến đối phương cảm thấy bối rối. Ông thường trả lời những câu chất vấn hóc búa một cách chậm rãi và đĩnh đạc, phá hỏng mục đích của đối phương. Rockefeller thích kể câu chuyện về một nhà cung cấp tức giận xông vào văn phòng ông và tuôn ra một tràng chỉ trích.
Rockefeller ngồi quay mặt vào trong, khom lưng trước bàn làm việc cho tới khi người kia nói xong. Sau đó, ông quay lại và bình thản nói, “Tôi không nghe kịp những điều anh vừa nói. Anh vui lòng lặp lại giúp tôi được không?”.
Rockefeller cũng thận trọng bảo về sự riêng tư, thường xuyên từ chối các lời mời phỏng vấn. Không chỉ vì ông không thích người khác soi mói việc kinh doanh của mình, mà còn vì ông tin rằng càng tránh xa báo chí, càng duy trì được hứng thú của công chúng. Ngoài ra, ông cảm thấy trả lời phỏng vấn rất dễ vô tình để lộ bí mật kinh doanh vốn cần giữ kín.
Ngay cả khi báo giới chỉ trích ông, Rockefeller vẫn chọn giữ im lặng. Ông rất hiếm khi đọc những lời chỉ trích này vì ông khinh thường những chỉ trích từ người mà ông cảm thấy không liên quan đến công ty mình: “Đứng ở chỗ thoải mái và buông lời chỉ trích thì dễ, làm việc và nỗ lực kiếm được quyền đưa ra kết luận lại là chuyện khác”. Ông không cần sự chấp nhận của người khác, đặc biệt là những người ông không hề tôn trọng.
Lời giải thích tốt nhất cho phản ứng “không phàn nàn, không giải thích” của ông có lẽ nằm trong câu chuyện do một người bạn kể lại. Hai người đang dạo quanh khu đất của Rockefeller, người bạn này thúc giục ông phản hồi lại những lời chỉ trích. Rockefeller chỉ vào con sâu bướm và nói: “Nếu tôi dẫm lên con sâu, nó sẽ được chú ý đến. Còn nếu tôi phớt lờ thì sẽ chẳng ai biết nó tồn tại cả”.
Kỹ tính, chặt chẽ với từng tiểu tiết
Rockefeller kỹ tính và ngăn nắp đến mức khiến nhiều người phát sợ. Nhưng đó cũng chính là tính cách mang đến thành công cho ông. Rockefeller từ chối làm bất cứ điều gì nếu chưa được nghiên cứu và xem xét một cách kỹ lưỡng. Là người đứng đầu của Standard Oil, ông đã viết hàng trăm nghìn bức thư kinh doanh với sự kỹ tính đến khó tin. Tính cách này của ông đã lan tỏa khắp công ty và biến nó thành một nét văn hóa doanh nghiệp tuyệt vời.
Đặc biệt, ông luôn tôn trọng những con số và sự kiện, bất kể nó nhỏ thế nào. Nếu có một lỗi nhỏ trong hóa đơn, ông nhận ra ngay. Dù sai sót chỉ đáng vài xu, ông cũng yêu cầu lỗi đó phải được sửa chữa. Ông cũng tự quản lý tài chính của công ty Standard Oil, không phụ thuộc vào báo cáo từ cấp dưới. Và đương nhiên, cộng thêm tính cần kiệm của mình, chi phí trong Standard Oil đều được tính toán đến nhiều số lẻ. Rockefeller tin rằng: “Thứ gì đo lường được thì quản lý được”.
Một số người cho rằng sự ám ảnh về tiểu tiết là quá mức và phí sức, nhưng Rockefeller biết rằng những sự điều chỉnh nhỏ có thể sẽ tạo ra ảnh hưởng lớn. Có lần, ông thấy công nhân niêm phong thùng dầu bằng 40 giọt chất hàn. Ông yêu cầu thử 38 giọt thì có một vài thùng bị rỉ, nhưng khi tăng lên 39 giọt thì các thùng đều kín, vì thế họ đã thay đổi phương pháp để tiết kiệm hàng trăm nghìn đô la cho công ty.
Ở mặt nào đó, sự chặt chẽ của Rockefeller không hẳn là so đo tiền bạc – mà là một sự chỉn chu và cầu toàn, góp phần đưa ông đến ngôi vị “Vua dầu”.
